Η Κυπριακή Διάλεκτος είναι η γλώσσα του λαού μας, αυτή που μας άφησαν κληρονομιά οι πρόγονοι μας. Με αυτήν εκφράστηκαν και με αυτήν έγραψαν αριστουργήματα σπουδαίοι Κύπριοι Λόγιοι. Με αυτήν τραγούδησαν τους πόνους και τούς καημούς τους οι απλοί άνθρωποι του λαού, αλλά και επώνυμοι δημιουργοί, αφήνοντας σε μας κείμενα, χρονικογραφήματα, ποιήματα και τραγούδια με μουσικό και ποιητικό κάλλος.
Στο πέρασμα τους από το νησί οι διάφοροι κατακτητές άφησαν τα ίχνη τους στη γλώσσα μας χωρίς όμως να μπορέσουν να εξαλείψουν την Ελληνικότητά της. Σχηματίστηκε η Κυπριακή Διάλεκτος πριν από τον 10ο αιώνα αλλά την βρίσκουμε πλήρως ανεπτυγμένη τον 14ο. Τον 15ο αιώνα βρίσκουμε τους δύο μεγάλους Χρονικογράφους της Κύπρου Λεόντιο Μαχαιρά και Γεώργιο Βουστρώνιο να δημιουργούν το έργο τους στην τοπική διάλεκτο.
Ο Λεόντιος Μαχαιράς υπήρξε ο σπουδαιότερος Κύπριος χρονογράφος του μεσαίωνα. Έζησε κατά το 15ο αιώνα, την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Γεννήθηκε από οικογένεια που διατηρούσε άριστες σχέσεις με τους Φράγκους βασιλιάδες, και ένεκα αυτού του γεγονότος είχε την ευκαιρία να γνωρίσει πολλά ιστορικά γεγονότα τα οποία περιέγραψε ύστερα στο χρονικό του. Έγραψε το χρονικό "Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η οποία λέγεται Kρόνακα, τουτέστιν Xρονικόν", στο οποίον ασχολείται με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα από την εποχή της επίσκεψης της Αγίας Ελένης στην Κύπρο μέχρι το θάνατο του βασιλιά Ιωάννη Λουζινιάν, και αποτελεί ένα πολύτιμο μνημείο της ελληνικής γλώσσας όπως μιλιόταν στην Κύπρο την εποχή της Φραγκοκρατίας. Αποτελεί επίσης γνήσια πηγή των κοινωνικών και πολιτικών γεγονότων της εποχής.
Ο Γεώργιος Βουστρώνιος ήταν Κύπριος λόγιος και χρονικογράφος του 15ου αιώνα. Ήταν Φραγκικής καταγωγής, αλλά εξελληνισμένος στη γλώσσα και στο φρόνημα, μια περίπτωση που αποκαλύπτει τη συνεισφορά του ελληνικού πνεύματος στον εξελληνισμό της λατινικής διοίκησης των Λουζινιάν στην Κύπρο. Ήταν ο συνεχιστής της παράδοση της κυπριακής χρονικογραφίας μετά τους κορυφαίους χρονικογράφους Λεόντιο Μαχαιρά και Νεόφυτο τον Έγκλειστο. Ήταν αριστοκράτης και έμπιστος του τελευταίου Λουιζινιανού βασιλιά Ιωάννη Β, που όμως η κόρη και διάδοχός του Καρλόττα τον φυλάκισε, και αργότερα απελευθερώθηκε όταν αυτή εκθρονίστηκε από τον νόθο αδερφό της Ιάκωβο ο οποίος παντρεύτηκε την Ενετή Αικατερίνη Κορνάρου, ανοίγοντας έτσι το δρόμο της Κύπρου από τους Λουζινιάν στους Ενετούς. Ο Βουστρώνιος είναι γνωστός από το χρονικό του "Διήγησις κρόνικας Κύπρου αρχεύγοντα από την εχρονίαν Χριστού 1456 ". Το χρονικό αυτό που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1873 και αποτελεί συνέχεια του "Χρονικού" του Λεόντιου Μαχαιρά, έχει μεγάλη φιλολογική αξία λόγω της μελέτης της κυπριακής διαλέκτου αλλά και ιστορική αξία, αφού καταγράφονται τα ιστορικά γεγονότα της εποχής.
Κατά την ίδια περίοδο έχουμε τα άσματα του Ανδρόνικου και του Θεοφύλακτου που αναφέρονται στους αγώνες εναντίον των Σαρακηνών. Είναι Ακριτικά τραγούδια που διακρίνονται για την ηρωική πνοή τους και την πολεμική αναφορά τους καθώς και τη λιτότητα του λόγου τους. Είναι τα τραγούδια του Διενή, του Κωσταντά, της Αρετής, και της Αροδαφνούσας..
Τον 16ο αιώνα βρίσκουμε τα Κυπριακά Ερωτικά ποιήματα που είναι μεγάλης σημασίας για τη Νεοελληνική λογοτεχνία, αφού αποτελούν την απαρχή της.
Μετά ακολουθούν τα Κυπριακά Ερωτικά Δίστιχα που σε κάθε στιγμή και περίσταση αποτελούν μέρος της λαϊκής καθημερινότητας, του κόπου, της χαράς και της λύπης του κάθε Κύπριου.
Είναι ταιριαστά δίστιχα που σε συνδυασμό με τη μουσική και τον χορό, τραγουδώντας τα οι ποιητάρηδες, οι τσιαττηστάδες και οι τραγουδιστάδες, ανέπτυξαν τις διάφορες λεγόμενες Κυπριακές Φωνές. Κυπριακές Φωνές ονομάζονται διάφορες παλιές μελωδίες πάνω στις οποίες τραγουδιούνται δίστιχα κυρίως ερωτικά, αλλά όχι αποκλειστικά. Οι Κυπριακές φωνές κατατάσσονται και ταξινομούνται σύμφωνα με την περιοχή της προέλευσης τους. Κυριότερες είναι η Τηλληρκώτισσα, η Αυκορίτισσα, η Καρπασίτισσα, η Παραλιμνίτισσα, η Λυσιώτισσα και η Παφίτικη.
Κυριότεροι συντελεστές της διατήρησης της παράδοσης είναι οι ποιητάρηδες. Γύριζαν από χωριό σε χωριό διαλαλώντας την πνευματική γνώση που είχαν προσπαθώντας να πουλήσουν τα δημιουργήματά τους για το μεροκάματο. Σαν ποιητάρης έγραψε κι ο Βασίλης Μιχαηλίδης αλλά και σαν ποιητάρης ξεκίνησε και ο Παύλος Λιασίδης από την Λύση το 1921.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΤΑΠΑΚΟΥΔΗΣ
