Παραδοσιακά η λογοτεχνία αποτελεί τον καθρέφτη μιας κοινωνίας, κάτι που επιβεβαιώνει μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, η οποία συμπέρανε ότι η γλώσσα στα σύγχρονα λογοτεχνικά βιβλία περιέχει όλο και περισσότερες λέξεις που προδίδουν ναρκισσισμό, ατομισμό, κτητικότητα και γενικά τάση για υλισμό, αντί για αλτρουισμό και άλλες ηθικές και πνευματικές αξίες.
Οι ερευνητές, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό ψυχολογίας
"Psychological Science", ανέλυσαν τις χρησιμοποιούμενες λέξεις σε
πάνω από 1,5 εκατ. αμερικανικά και βρετανικά βιβλία όλων των ειδών
(μυθιστορήματα, δοκίμια, εκπαιδευτικά εγχειρίδια κ.α.), που δημοσιεύτηκαν στη
διάρκεια δύο αιώνων, από το 1800 έως το 2000. Η ανάλυση έγινε με τη βοήθεια του
ελεύθερα προσβάσιμου λογισμικού Google Ngram Viewer, ενός εργαλείου που μπορεί
να μετρήσει τη συχνότητα εμφάνισης λέξεων σε ένα εκατομμύριο βιβλία σε λιγότερο
από ένα δευτερόλεπτο, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι καθώς οι αξίες και προτεραιότητες της κοινωνίας και των ανθρώπων άλλαζαν διαχρονικά, παράλληλα με την άνοδο των εισοδημάτων και των ατομικών δικαιωμάτων, η λογοτεχνία αντανακλά αυτή τη σταδιακή μεταβολή των νοοτροπιών και στάσεων ζωής. Έτσι, με το πέρασμα του χρόνου, στα αγγλόφωνα βιβλία εμφανίζονται όλο και συχνότερα λέξεις όπως «παίρνω» και «επιλέγω», ενώ μειώνεται η χρήση λέξεων όπως «δίνω» και «υποχρεώνομαι». Γενικότερα, παρατηρείται πλέον μια μεγαλύτερη συχνότητα λέξεων σχετικών με το «εγώ», όπως «μοναδικός», «άτομο», «εαυτός» κ.ά.
Από την άλλη όμως, ενώ αυξάνεται η χρήση της λέξης«νιώθω» (ή «αισθάνομαι» κλπ), μειώνεται η χρήση της λέξης «κάνω» (ή «δρω» κλπ), κάτι που, κατά τη Πατρίτσια Γκρίνφιλντ, μάλλον δείχνει πως οι σημερινοί άνθρωποι βρίσκονται σε πιο καλή επαφή με τον συναισθηματικό κόσμο τους ή, τέλος πάντων, τολμούν να τον εκφράσουν πιο ανοιχτά από ό,τι έκαναν στο παρελθόν. Επίσης, μειώνονται οι λέξεις που σχετίζονται με τη θρησκεία και γενικότερα με την υποταγή σε κάποιον ανώτερο, όπως «εξουσία», «προσευχή», «υπακοή», «ανήκω» κ.ά.
«Η νέα έρευνα αποκαλύπτει πως έχει υπάρξει μια μακρά, διάρκειας δύο αιώνων, ιστορική μετάβαση προς μια ατομικιστική ψυχολογική λειτουργία. Η τρέχουσα άνοδος του ατομισμού δεν είναι κάτι πρόσφατο, αλλά λαμβάνει χώρα εδώ και αιώνες, καθώς ξεφύγαμε από μια πρωταρχικά αγροτική χαμηλής τεχνολογίας κοινωνία, κατευθυνόμενοι προς μια πρωτίστως αστική υψηλής τεχνολογίας κοινωνία», δήλωσε η επικεφαλής της έρευνας.
Η Αμερικανίδα ψυχολόγος σχεδιάζει να κάνει μια ανάλογη διαχρονική έρευνα με βιβλία σε άλλες γλώσσες (γαλλικά, ισπανικά, ρωσικά και κινεζικά) για να διαπιστώσει κατά πόσο το φαινόμενο είναι παγκόσμιο. Προς το παρόν, πάντως, καλεί κάθε ενδιαφερόμενο να χρησιμοποιήσει ο ίδιος το Google Ngram Viewer για να επιβεβαιώσει τα συμπεράσματά της.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι καθώς οι αξίες και προτεραιότητες της κοινωνίας και των ανθρώπων άλλαζαν διαχρονικά, παράλληλα με την άνοδο των εισοδημάτων και των ατομικών δικαιωμάτων, η λογοτεχνία αντανακλά αυτή τη σταδιακή μεταβολή των νοοτροπιών και στάσεων ζωής. Έτσι, με το πέρασμα του χρόνου, στα αγγλόφωνα βιβλία εμφανίζονται όλο και συχνότερα λέξεις όπως «παίρνω» και «επιλέγω», ενώ μειώνεται η χρήση λέξεων όπως «δίνω» και «υποχρεώνομαι». Γενικότερα, παρατηρείται πλέον μια μεγαλύτερη συχνότητα λέξεων σχετικών με το «εγώ», όπως «μοναδικός», «άτομο», «εαυτός» κ.ά.
Από την άλλη όμως, ενώ αυξάνεται η χρήση της λέξης«νιώθω» (ή «αισθάνομαι» κλπ), μειώνεται η χρήση της λέξης «κάνω» (ή «δρω» κλπ), κάτι που, κατά τη Πατρίτσια Γκρίνφιλντ, μάλλον δείχνει πως οι σημερινοί άνθρωποι βρίσκονται σε πιο καλή επαφή με τον συναισθηματικό κόσμο τους ή, τέλος πάντων, τολμούν να τον εκφράσουν πιο ανοιχτά από ό,τι έκαναν στο παρελθόν. Επίσης, μειώνονται οι λέξεις που σχετίζονται με τη θρησκεία και γενικότερα με την υποταγή σε κάποιον ανώτερο, όπως «εξουσία», «προσευχή», «υπακοή», «ανήκω» κ.ά.
«Η νέα έρευνα αποκαλύπτει πως έχει υπάρξει μια μακρά, διάρκειας δύο αιώνων, ιστορική μετάβαση προς μια ατομικιστική ψυχολογική λειτουργία. Η τρέχουσα άνοδος του ατομισμού δεν είναι κάτι πρόσφατο, αλλά λαμβάνει χώρα εδώ και αιώνες, καθώς ξεφύγαμε από μια πρωταρχικά αγροτική χαμηλής τεχνολογίας κοινωνία, κατευθυνόμενοι προς μια πρωτίστως αστική υψηλής τεχνολογίας κοινωνία», δήλωσε η επικεφαλής της έρευνας.
Η Αμερικανίδα ψυχολόγος σχεδιάζει να κάνει μια ανάλογη διαχρονική έρευνα με βιβλία σε άλλες γλώσσες (γαλλικά, ισπανικά, ρωσικά και κινεζικά) για να διαπιστώσει κατά πόσο το φαινόμενο είναι παγκόσμιο. Προς το παρόν, πάντως, καλεί κάθε ενδιαφερόμενο να χρησιμοποιήσει ο ίδιος το Google Ngram Viewer για να επιβεβαιώσει τα συμπεράσματά της.
