Ο εντέκατος
μήνας του έτους καλείται από τους Κυπρίους Νιόβρης.
Τον
ονομάζουν επίσης Βροχάρη για τις πολλές βροχές του, Ανακατωμένο για τις
ακατάστατες καιρικές συνθήκες του, αλλά και Χαμένο από το χάσιμο των ημερών
του, αφού είναι σε διάρκεια οι μικρότερες του έτους, ενώ οι νύχτες του από τις
μεγαλύτερες.
Οι αρχαίοι Έλληνες
πίστευαν ότι μετά τη δύση του αστερισμού της Πούλιας στις 3 Νοεμβρίου,
αρχινούσε η επιδείνωση του καιρού και το τέλος των θαλασσινών ταξιδιών, λόγω
των ισχυρών ανέμων.
Ο Νοέμβριος ονομάζεται από τον λαό και «Σποριάς», επειδή είναι κυρίως ο μήνας
της σποράς των δημητριακών και των οσπρίων. Τον ονομάζουν όμως και
«Μεσοσπορίτη», επειδή πολλοί χωρικοί βρίσκονται στη μέση της σποράς, με
σπαρμένα τα μισά χωράφια τους, έχοντας αρχίσει από τον Οκτώβριο-που και αυτός
ονομάζεται Σποριάς.
Το Νοέμβριο
οι ελιές ωριμάζουν και μαυρίζουν, οπότε οι αγρότες αρχίζουν τη συγκομιδή τους.
Παλιότερα οι άντρες ανέβαιναν πάνω στα δέντρα και χτυπούσαν με τη βάκλα -ένα
ξύλινο ραβδί- τα κλαδιά με τέχνη ώστε να μην πληγώνουν τα κλαριά.
Την τρίτη
ημέρα του μηνός εορτάζεται ο Άγιος Γεώργιος ο νέος, ο επιλεγόμενος Αης Γιώρκης
τού Σπόρου, διότι από αυτήν την ημέρα ξεκινά η σπορά των δημητριακών.
Η παροιμία
αναφέρει, «Χωράφιν του Νιόβρη, πελλόν τσι αν τόβρεις» θέλοντας να πει ότι πριν
τελειώσει ο μήνας δεν θα πρεπει να έχει χωράφι άσπαρτο.
Των
Ταξιαρχών 8 Νοεμβρίου, οι χωρικοί απέφευγαν να αφήνουν τα βράδια τα λασπωμένα
παπούτσια τους στο κατώφλι του σπιτιού, μην τα δει ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και τους
πάρει τη ψυχή, διότι παραδώσεις που σώζονται, λένε ότι
«ο Άη
Νικόλας ήταν για τις ψυχές πρώτα, να τις παίρνει. Αλλά ο Άη Νικόλας πονούσε να
τις παίρνει και ο Θεός έβαλε τον Αρχάγγελο Μιχάλη. Είχανε στείλει τον Άη Νικόλα
να πάρει την ψυχή ενός νέου. Εκείνος όμως εσυμπονούσε και πήρε την ψυχή μιανού
γερόντου αντίς του νέου. Για αυτό ο Θεός τον έβγαλε απ'τη θέση και έβαλε το
Μιχάλη που ήτανε πιο σκληρός». Επίσης οι γριές
νηστεύουν στη χάρη του Αρχαγγέλου που παίρνει τις ψυχές για να τους πάρει
εύκολα την δική τους και να μην παιδευτούν όταν είναι να πεθάνουν.
Στις 11
Νοεμβρίου γιορτάζει ο Άγιος Μηνάς που από την παρετυμολογία του ονόματός του
Μηνάς-μηνώ (παραγγέλνω)-φανερώνω, θεωρείται ο άγιος που φανερώνει τα κλοπιμαία
και τα απολεσθέντα. Θεωρείται από το λαό ο μηνυτής της αδικίας και φανερωτής
των χαμένων και κλοπιμαίων «Ο Άγιος Μηνάς «εμήνυσε». Οι βοσκοί επικαλούνται το
όνομά του για τα χαμένα ζώα τους και στην αγιογραφία παρουσιάζεται σαν
καβαλάρης που καταδιώκει το κακό και την αδικία.
Κατά την 14 ήμέραν
του μήνα εορτάζεται ή μνήμη του Αγίου Φιλίππου. Επειδή ή ημέρα είναι της απόκρεως
και μετά από αυτήν αρχίζει η νηστεία των Χριστουγέννων, συνηθιζόταν τις
παλαιότερες εποχές να σταματούν να γίνονται αρραβώνες και γάμοι.
Η Κυπριακή
παροιμία αλλά και η Κυριάκου Πελαγία στο Κυπριακό τραγούδι, λένε
«Τ Άη
Φιλίππου θκιάβηκε τσιαι ο τσιαιρός περνά, η Μαρικού αρμάστηκεν τσι εγιώ ακόμα
να…»
Για να
περιπαίξουν οι παντρεμένοι τους σκάπουλλους, όταν τους συναντούσαν τους έλεγαν,
«Τ' Αϊ
Φιλίππου δκιάβηκεν, σφόγγα τά σιηλούθκια σου» και του έδειχναν ότι είχε κάτι
στα χείλη, οπότε αυτός ασυνείδητα έφερνε το χέρι του για να σκουπιστεί. Ήθελαν
τοιουτοτρόπως να του υποδείξουν ότι έμεινε άγαμος και αυτόν τον χρόνο, έτσι δεν
είχε γυναικά να τον περιποιηθεί.
Ο Άη
Φίλιππος ήταν ένας φτωχός γεωργός που ολημερις δούλευε στο χωράφι του. Εκείνη
την ημέρα που γύρισε στο σπίτι του, έσφαξε το μοναδικό του βόδι και μοίρασε το
κρέας στους χωριανούς του για να αποκρέψουν όπως επιβάλλουν τα έθιμα πριν τα
Χριστούγεννα. Το πρωί όμως που σηκώθηκε βρήκε το βόδι του ζωντανό από θαύμα του
Θεού. Επειδή λοιπόν ήταν τόσο πολύ αγαθός, όταν πέθανε άγιασε. Από εκείνη την
ημέρα γιορτάζεται η γιορτή του και από εκείνη την ημέρα ξεκινά η 40ήμερη
νηστεία για τα Χριστούγεννα.
Το όνομα
Ανδρέας προέρχεται από τη λέξη ανδρείος - αντρείος, αντρειεύομαι. Στις 30
Νοεμβρίου του Αγίου Ανδρέα, πίστευαν ότι τη μέρα αυτή αρχίζει το κρύο να
αντρειεύει και να δυναμώνει. Πίστευαν ακόμα ότι η νύχτα αντρειεύεται, δηλαδή
μεγαλώνει.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΤΑΠΑΚΟΥΔΗΣ
